تی-72 برای همه آنهایی که با تاریخ نبردهای دفاع مقدس آشنایی داشته باشند، نامی شناخته شده است. به خصوص بکارگیری این تانک در قالب راهبرد «دفاع متحرک» توسط دشمن نقش مهمی در برخی عملیات ها ایفا کرد.
به گزارش گروه دفاع و امنیت مشرق، تی-72 برای همه آنهایی که با تاریخ نبردهای دفاع مقدس آشنایی داشته باشند، نامی شناخته شده است. پس از تجهیز ارتش بعثی عراق به نمونه های ابتدایی این تانک شرایط سخت تری برای رزمندگان اسلام پدید آمد به خصوص بکارگیری این تانک در قالب راهبرد «دفاع متحرک» توسط دشمن. مهمترین ویژگیهایی که تی-72 به آن معروف بود، تحرک بالا، برجک کوچک و با شکلی که راکت های آرپیجی-7 بر آن سخت اثر می کرد بود. هر چند که ایمان و ابتکار دلاوران جبهه حق، بر این ابزار مادی نیز پیروز گشت اما یاد آن در ذهن فرماندهان باقی بود و با به غنیمت گرفته شدن تعدادی از این تانک مقدمه حضور آن در نیروهای مسلح کشورمان پیدا شد. پس از پایان جنگ تحمیلی و عملیات نظامی آمریکا بر ضد عراق در سال 1991 و مشخص شدن ایرادات نمونه های ابتدایی اقدام به خریداری نمونه های مناسبی از این تانک از خارج از کشور شد. پس از ورود این تانک به سازمان رزم، متخصصان توانمند کشورمان با بکارگیری آن در شرایط متنوع اقلیمی کشور و پیشرفت های فناوری در صنایع دفاعی بومی، اقدام به بهینه سازی های مختلفی بر روی آن نمودند بطوریکه از نظر سامانه های داخلی، تی-72 های ایران تفاوت های محسوسی با همتایان خود در خدمت سایر کشورها پیدا کردند.
یکی از نمونه های موجود این تانک در ایران، تی-72-اس است. تی-72-اس یک خودروی رزمی زرهی تمام شنی دار مجهز به سلاح های قدرتمند، حفاظت زرهی قابل اطمینان و دارای تحرک بالا و دارای سه نفر خدمه است. این تانک به یک توپ 125 میلیمتری بدون خان که در راستای ارتفاع و سمت، پایدارسازی شده است، یک تیربار 7.62 میلیمتری PKT هم محور با توپ و یک تیربار 12.7 میلیمتری ضدهوایی مجهز می باشد.
تی-72-اس طولی برابر 9 متر و 53 سانتیمتر(در حالت رو به جلو بودن توپ)، عرض 3 متر و 37 سانتیمتر و ارتفاع تقریبی 2 متر و 23 سانتیمتر دارد.
این مدل از تانک تی-72، با ادوات ترازکننده و نشانه گیری ومسافت یابی لیزری بسیار دقیق تجهیز شده به علاوه یک سامانه بارگذاری خودکار که نرخ شلیک مؤثر بالایی را تضمین می کند.
سامانه کنترل آتش نصب شده در این تانک، هدف گیری اهداف ثابت و متحرک را در شرایط سکون و حرکت تانک، بطور دقیقی ممکن می سازد. این سامانه با تمامی مهمات مصرفی در تانک تی-72-اس سازگار بوده و دقت شلیک و احتمال اصابت به هدف را برای این خودروی زرهی رزمی به نحو چشمگیری افزایش می دهد. توانایی شلیک در حال حرکت، باعث کاهش آسیب پذیری تانک در حملات ضد تانک دشمن شده و ارزش رزمی و بقاپذیری این تانک را در میدان نبرد افزایش می دهد. قابلیت آسان انتخاب اهداف در شرایط مختلف آب و هوایی و همچنین خط دید هدف، بطور مستقل از راستای سلاح نیز به مدد این سامانه کنترل آتش پیشرفته ممکن گردیده است.
همچنین بخش های دیگری نیز به این سامانه قابل الحاق است که موجب افزایش احتمال اصابت گلوله به هدف در اولین پرتاب می شود. از جمله سامانه هایی برای پایدار نمودن لوله توپ و دید توپچی.
ساده ترین نوع مهمات این تانک از نوع انفجاری شدید است. این پرتابه با طول 677 میلیمتر و جرم 23 کیلوگرم، 3.4 کیلوگرم TNT حمل کرده و به نهایت برد 12200 متر می رسد. این پرتابه با سرعت 850 متر بر ثانیه از لوله توپ خارج شده و دارای پره های فولادی پایدار کننده در انتهای خود است.
دیگر مهمات توپ2A46M ، گلوله ضد زره می باشد. این پرتابه، در جلوی خود به یک میله پیزوالکتریک به عنوان حسگر برخورد و فعال کنند فیوز اصلی مجهز است و حدود 1.6 کیلوگرم از جرم 19.34 کیلوگرمی آن را ماده منفجره تشکیل می دهد. در انتهای این پرتابه شش پره فولادی نصب شده که پایداری مناسبی برای آن در حال پرواز به سوی هدف فراهم می آورد. مهمات ضد زره تانک تی-72 توان نفوذ در 550 میلیمتر زره را داشته با سرعت خروج 905 متر بر ثانیه از لوله به برد 4000 متر دست پیدا می کند که بردی مناسب برای صحنه نبردهای امروز است.
اما تانک پر قدرت تی-72، به یکی دیگر از مرگبارترین تسلیحات ضد زره از نوع APFSDS نیز مجهز است. این نوع مهمات که نام آنها برگرفته از ترجمه لاتین عبارتی معادل با پرتابه پایدار شده سوراخ کننده زره می باشد با بهره گیری از پدیده افزایش انرژی جنبشی در صورت کاهش وزن پرتابه(با انرژی ورودی یکسان) به سرعت فوق العاده بالای 1715 متر بر ثانیه در خروج از لوله توپ دست می یابد(بر مبنای اطلاعات مندرج در سایت وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح). جرم این پرتابه 6.5 کیلوگرم بوده و توان نفوذ آن 470 میلیمتر بوده و به بیشینه برد 3000 متر دست می یابد. البته از شرایط عملیاتی این مهمات اطلاعی در دست نیست.
آخرین نمونه از مهمات تانک های ارتقاء داده شده تی-72 که به آن می پردازیم، موشک تندر است. این موشک برای انهدام زره پوشش ها، تأسیسات بتنی، هداف پروازی کم سرعت و با ارتفاع پروازی پایین و نیز اهداف دریایی ساخته شده است. با توجه به اینکه این پرتابه از نوع هدایت شونده است، قابلیت درگیر شدن با اهداف متحرک را داراست که در سه نمونه قبلی مهمات وجود نداشت. سامانه هدایت آن از نوع لیزری فرمان به خط دید نیمه خودکار(SACLOS) بوده و کاربر تنها نیاز به نگهداشتن نشانه موجود در سامانه هدفکیری روی هدف تا لحظه برخورد دارد. سرجنگی 3.5 کیلوگرمی، قابلیت نفوذ 700 میلیمتر سرعت خروج از دهانه لوله برابر با 370 متر بر ثانیه، کمینه و بیشینه برد 100 و 4000 متر و قابلیت کارکرد در دمای 50-/+ درجه سانتیگراد از ویژگیهای این موشک است.
به گزارش مشرق، تمامی مهمات فوق و حتی بسیاری از قطعات و سامانه های دیگر خود تانک، توسط صنایع دفاعی کشور تولید شده و در اختیار واحدهای عملیاتی در سراسر کشور قرار گرفته است. همین مشخصات مختصر از این مهمات، توان بالای تانک تی-72 را که توسط متخصصان داخلی بهسازی شده و به این سطح از توانمندی رسانده است نشان می دهد. بنابراین این تانک در صحنه نبرد های امروز یه اهرم قدرت برای نیروهای دفاعی کشورمان خواهد بود.
تانک تی-72-اس با توجه به جرم نچندان زیاد خود در بین تانک های اصلی میدان نبرد که به حدود 44.5 تن بالغ می شود و بکارگیری یک موتور خنک شوند با مایع با توان 840 اسب بخار از تحرک بالایی در صحنه نبرد برخوردار است. همچنین، سامانه جعبه دنده الکتروهیدرولیکی (TAG)نصب شده در این نمونه در برنامه به روزرسانی توسط وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح کشورمان، رانندگی با این تانک را ساده تر و مانورپذیری آن را افزایش داده است. سامانه های مکانیکی در آن با نمونه الکتروهیدرولیکی جایگزین شده است. با بهره گیری از این جعبه دنده، امکان انتخاب هوشمندانه مناسب ترین نسبت دنده با توجه به دور موتور و شرایط مسیر حرکت فراهم شده است که به افزایش قابلیت های دینامیکی این تانک پرتحرک انجامیده است.
این تانک به لوله زیرآبی برای عبور از رودخانه، وسایل حفر خندق و نیز به وسایلی برای محافظت خود در برابر بمب های آتش زا و ناپالم مجهز شده است. تدابیری برای نصب آج های مینروبی برای ایجاد معابر در زمین های آلوده به مین اندیشیده شده است. برای تضمین پنهان شدن در مواقع لزوم، تانک به تجهیزات ایجاد دود و پرتاب نارنجک های دودزا و برای خاموش کردن آتش داخلی، سامانه اطفاء حریق مجهز به تانک افزوده شده است.
این تانک با یک سامانه حفاظتی فعال تجهیز شده است که محافظت آن را در برابر پرتابه های دارای خرج گود افزایش می دهد. در این تانک با بهره گیری از زره های واکنشی انفجاری، حفاظت بالایی در برابر پرتابه های ضد تانک پدید آمده است؛ حتی موشک های چند مرحله ای خرج گود نیز در برابر این نوع از زره ها، دچار افت کارایی می شوند. این زره ها از بسته های مواد منفجره غیر حساس(HMX) تشکیل شده که به طورت جعبه هایی بر روی نقاط مختلف تانک نصب شده اند از جمله پیشانی(جلو)، روی برجک تانک و همچنین طرفین آن. با برخورد سلاح های ضد تانک به این زره، ماده منفجره عمل کرده و با انفجار آن، پرتابه ضد تانک منهدم شده و خود تانک از آسیب در امان می ماند. البته این زره ها به گلوله های 7.62 میلیمتری و برخی کالیبرهای بالاتر حساس نیستند تا دشمن با استفاده از آنها اقدام به انهدام این زره ها پیش از شلیک موشک ننماید. این جعبه های انفجاری با ویژگی هایی نظیر وزن سبک، عدم انفجار بسته های مجاور در صورت عمل کردن بسته مورد اصابت باعث افزایش حفاظت تانک با هزینه کم می شوند.
البته نمونه های دیگری از سامانه های دفاعی نیز بر روی تانک های تی-72 کشورمان دیده شده است از جمله حفاظ های قفس مانند(میله ای-شبکه ای) دور برجک و اطراف بدنه که این تانک را در برابر راکت های دوشپرتاب محافظت می نماید(تصویر زیر).
به گزارش مشرق، امکان تمام تعمیرات و بهینه سازی های بومی مختلف در این تانک، با وجود اصل و نصب خارجی آن، از ارزش رزمی تی-72 های کشورمان در نبرد حتی در صورت عدم همکاری سازنده آن که شرح افتضاحات او در پیمان شکنی، امروزه مثنوی 70من یا بیشتر شده است، نمی کاهد بلکه تسلط متخصصان داخلی بر تمام زوایای عملکردی این وسیله و ارتقاهای مختلف آن به خصوص با در نظر گرفتن وقایع نبردهای زرهی خاورمیانه پس از جنگ تحمیلی که خود این تانک نیز در آنها حضور داشته، نشان از بومی سازی فناوری تانک های اصلی میدان نبرد در کشورمان دارد. در واقع خریداری و استفاده این تانک، بر مبنای مصلحت های دفاعی در سالهای پس از جنگ تحمیلی بوده و نیروهای مسلح کشورمان با نوسازی و بهسازی تانک ها و سایر ادوات زرهی پیشین خود به توان دفاعی کشور اعتلای دوچندان داده اند. بارز ترین نشانه در خودکفایی ایران در این رده از تسلیحات دفاعی، خانواده تانک های ذوالفقار است که به نظر کارشناسان برای ورود تمام عیار به خدمت فضای مدرن خودروهای زرهی توسط نیروهای داخلی طراحی و تولید شده و در آینده به یاری خدا به آنها خواهیم پرداخت.
